ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ – ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:
ΜΑΙΡΗ ΖΩΓΡΑΦΟΥ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΪΒΑΛΗ
(Από τα Πορτραίτα του Φαγιούμ
Πορτραίτο γυναίκας ,Βρετανικό Μουσείο,
Τμήμα Αιγυπτιακών Αρχαιοτήτων .
(μέσα ή τέλη), 161 -192 μ.Χ. )
Μία ιδέα πως θα μπορούσε να μοιάζει η Yπατία
Από το βιβλίο του Arnulf Zitelmann
(Γεννήθηκε το 1929 στην πόλη Oberhausen της Γερμανίας. Σπούδασε Φιλοσοφία και Θεολογία . Διετέλεσε καθηγητής θρησκευτικών και έγραψε ως επί το πλείστον μυθιστορήματα για παιδιά και νέους. Συνεργάστηκε επίσης στη συγγραφή βιβλίων διδακτικού εριεχομένου.)
Από τον πρόλογο του βιβλίου:
Το ερέθισμα για τη μετάφραση του κειμένου που ακολουθεί μου έδωσε το βραβείο "ΥΠΑΤΙΑ", το οποίο καθιερώθηκε από τον Σύνδεσμο Επιστημόνων προς τιμήν της Αλεξανδρινής φιλοσόφου , μαθηματικού και αστρονόμου Υπατίας, και απονέμεται "σαν φόρος τιμής σε γυναίκες που διακρίνονται για την προσφορά τους τόσο στον τομέα της επιστήμης όσο και στον χώρο της και του πολιτισμού" । Μέχρι σήμερα το βραβείο έχει απονεμηθεί στη
Μελίνα Μερκούρη, στη κ.Marianne MacDonald καθηγήτρια κλασσικής Λογοτεχνίας , στη Γαλλίδα ελληνίστρια Ζακλίν ντε Ρομιγί κ.α.
………………………………………………………
Το κείμενο της μετάφρασης μου είναι ο επίλογος του νεανικού μυθιστορήματος
Hypatia του Arnulf Zitelmann που κυκλοφόρησε σε 2η έκδοση το 1988 στο Weinheim της Γερμανίας.
Μαίρη Ζωγράφου
Από το σημείωμα του βιβλίου:
Τον 4 / 5ο μ.Χ. αιώνα στην Αλεξάνδρεια η Υπατία ήταν όμορφη στη σκέψη και στην όψη . Επιβίωνε με όσους δέχονταν τη γνώση της. Δεν ευτελιζόταν ούτε
απομονωνόνταν. Η Υπατία μετέδιδε και συγκροτούσε γνώση , μαθηματική , αστρονομία και
φιλοσοφία.
Ερευνούσε, έγραφε και δίδασκε . Συμπλήρωνε και συμπληρωνόνταν , αυτοπροσδιοριζόταν στην επαφή και στη διαφορά της από τους άλλους. Αλλά το διαφορετικό δεν απλοποιείται , δεν εξουσιάζεται,είναι απειλή. Γι΄ αυτό την αφάνισαν , εφήμερα μόνο .
Η Υπατία και μετά το σωματικό της τέλος κινεί τη λογοτεχνία , κινεί την πραγματικότητα , γιατί το διαφορετικό είναι αναγκαίο. Ενώνει τη φαντασία
με τη ζωή.
Αλέξανδρος Κεσίσογλου
Αναπληρωτής καθηγητής
του Παν/μίου Ιωαννίνων
ΥΠΑΤΙΑ
Αυτό το βιβλίο είναι αφιερωμένο στη μνήμη της Υπατίας.
Η Υπατία, κόρη ενός φιλοσόφου και μαθηματικού, δίδαξε περί το 400 μΧ στην ανώτατη Σχολή της Αλεξάνδρειας, φιλοσοφία, μαθηματικά και
αστρονομία.
Λίγο πριν το Πάσχα του έτους 415 μΧ ήρθε το τέλος της από τα χέρια φανατικών Χριστιανών. Η ιστοριογραφία τοποθετεί κατά κανόνα τις γυναίκες μόνο στο περιθώριο της γραφής της. Αυτό ισχύει ακόμη και για εκείνες τις γυναίκες που στην επιστήμη και την τεχνική επέδειξαν εξαιρετικά σημαντικό έργο.
Από τους συγχρόνους τους αντιμετωπίσθηκαν εχθρικά ή γελοιοποιήθηκαν και ακόμη μετά τον θάνατό τους αγνοήθηκαν και έμειναν στην αφάνεια για πάντα. Αυτό συνέβη και με την Υπατία. Το γεγονός ότι το όνομά της δεν έχει λησμονηθεί ολότελα,
οφείλεται σε κάποιους συγγραφείς αλλά και στον Άγγλο ιστορικό Gibbon του 18ου αιώνα.
Στη Γαλλία ένα άρθρο στην Εγκυκλοπαίδεια της οποίας συνεκδότης υπήρξε ο Βολταίρος, εξύμνησε την Υπατία ως πρόδρομο του Διαφωτισμού.
Ο Φρειδερίκος Σίλλερ σχεδίασε ένα θεατρικό έργο πάνω στις συνθήκες της δολοφονίας της και στην Αγγλία εκδόθηκε στα μέσα του περασμένου αιώνα το πολυδιαβασμένο
μυθιστόρημα "Υπατία" του Charles Kingsley,με το οποίο η αρχαία φιλόσοφος έγινε για πρώτη φορά ευρύτερα γνωστή . Από τότε όμως δεν εκδόθηκε κανένα νέο μεγαλύτερο έργο γι΄ αυτήν και λείπει ακόμη μία καινούργια συνοπτική επεξεργασία του ιστορικού υλικού για το πρόσωπο και το περιβάλλον της . Η κύρια πηγή για τον βίο της Υπατίας είναι η ακόλουθη μαρτυρία ενός εκκλησιαστικού συγγραφέα των όψιμων αρχαίων χρόνων:
"Στην Αλεξάνδρεια έζησε μια γυναίκα με το όνομα Υπατία, που ήταν κόρη του φιλοσόφου Θέωνα. Είχε μια τόσο ξεχωριστή παιδεία, ώστε υπερτερούσε από όλους τους φιλοσόφους της εποχής της. Η διδακτική της δραστηριότητα την έφερε στην κορυφή της πλατωνικής σχολής , που ιδρύθηκε από τον Πλωτίνο.
Η Υπατία δίδασκε όποιον της το ζητούσε όλους τους τομείς της γνώσης. Ενώπιον των Αρχών εμφανιζόταν με παρησσία και με την αυτοπεποίθηση που της χάριζε η μόρφωσή της και ακόμη δεν έδειχνε κανένα ενδοιασμό να κινείται στην ανδρική κοινωνία.
Χάρη στην ασυνήθιστη ευφυΐα και τη δύναμη του χαρακτήρα της την αντιμετώπιζαν όλοι με σεβασμό και θαυμασμό. Αυτή η γυναίκα, λοιπόν, έπεσε τότε θύμα μηχανορραφιών. Επειδή δηλαδή συναντιόταν συχνά με τον Ορέστη, τον αυτοκρατορικό έπαρχο , διαδόθηκε στον χριστιανικό πληθυσμό η συκοφαντική φήμη ότι ήταν η Υπατία εκείνη που εμπόδιζε τον Ορέστη να καλλιεργήσει φιλικές σχέσεις με τον Κύριλλο, τον Επίσκοπο της πόλης. Έτσι συνωμότησαν διάφοροι θερμοκέφαλοι με την καθοδήγηση του αναγνώστη της εκκλησίας Πέτρου και επιτέθηκαν στη γυναίκα πισώπλατα, όταν κάποτε επέστρεφε στο σπίτι της. Την τράβηξαν από την άμαξα και την έσυραν βίαια στην εκκλησία που είναι γνωστή με το
όνομα Καισάρειο. Εκεί της έβγαλαν τα ρούχα και κατακρεούργησαν το κορμί της με σπασμένα γυαλιά.
Ένα – ένα κομμάτιασαν τα μέλη του σώματός της, έπειτα τα μετέφεραν όλα στον λεγόμενο Κιναρώνα και τα έκαψαν. Η πράξη αυτή ντρόπιασε πολύ τον Κύριλλο , όπως και την Εκκλησία της Αλεξάνδρειας. Γιατί τι μπορούσε να είναι πιο αποτρόπαιο από την
δολοφονία , την αιματοχυσία και τα παρόμοια σ΄αυτούς που σκέφτονταν όπως ο Χριστός; Ο συγγραφέας αυτής της διήγησης , ο Σωκράτης, ο επονομαζόμενος Σχολαστικός, ήταν σύγχρονος της Υπατίας. Το ιστορικό του έργο διακρίνεται για αξιοπιστία και ακρίβεια . Όμως το κείμενο αφήνει δυστυχώς πολλά ερωτήματα αναπάντητα,
για παράδειγμα , πιο ρόλο έπαιξε πράγματι ο Κύριλλος σε αυτή την υπόθεση.
……………………………………………………
Ένα λόγιο λεξικό που ανάγεται ίσως στους τελευταίους χρόνους της αρχαιότητας βεβαιώνει την αγαμία της φιλοσόφου . Διαβάζουμε εδώ:
"Έμεινε ανύπαντρη , αν και ήταν πανέμορφη και με ωραίο ανάστημα".
Στο λήμμα εξαίρεται ακόμη η διδακτική της δραστηριότητα και η επίδοσή της στην επιστήμη:
"Παρέδιδε για τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη και άλλους φιλοσόφους . Έγραψε Υπομνήματα στον Διόφαντο, τον Αστρονομικό Κανόνα και στα κωνικά του Απολλωνίου".
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει εδώ η αναφορά στον Διόφαντο , που μισό αιώνα πριν από την Υπατία δίδασκε Μαθηματικά στην Αλεξάνδρεια.
Σύγχρονοι ιστορικοί αποδίδουν στον Διόφαντο, τον ¨ πατέρα της επιστήμης της Άλγεβρας", την εισαγωγή συχνά μεγαλοφυών μεθόδων μαθηματικών πράξεων , στις οποίες μόνο οι θεωρητικοί των αριθμών των νέων χρόνων μπόρεσαν ν΄ αντιπαραθέσουν κάτι ισάξιο. Αυτό μας επιτρέπει να βγάλουμε συμπεράσματα για την επιστημονική ικανότητα της Υπατίας, αφού , όπως τονίζει το κείμενο, έγραψε υπομνήματα στη θεωρία των αριθμών του Διόφαντου. Η σκέψης της πιθανότατα να εναρμονιζόταν τέλεια με το μεθοδολογικό σκεπτικό των μοντέρνων μαθηματικών.
Δυστυχώς δεν έχει σωθεί έργο της Υπατίας.
(Πρόκειται για το Λεξικό της Σούδας ή (Σουΐδα).
Ο χρόνος συγγραφής του τοποθετείται τον 10ο μ.Χ. αιώνα. Στο λεξικό, στο ίδιο λήμμα (η Υπατία) ηίδια αναφέρεται και ως γυνή Ισιδώρου του φιλοσόφου.)
…………………………………………………………
Μία αξιόπιστη είσοδο στον κόσμο των σκέψεων της Υπατίας μας ανοίγει η φιλοσοφία του
Πλάτωνα του οποίου προβαλλόταν ως μαθήτρια.
(Εφοίτησε στη νεοπλατωνική σχολή του Πρόκλου και Ιεροκλή στην Αθήνα και επίσης στη σχολή του Αμμωνίου Σακκά στην Αλεξάνδρεια.)……………………………………………………..
*από την ιστοσελίδα http://lykeio6o.blogspot.com